Antik Yunan epik geleneğinin İlyada ve Odysseia dışındaki en tanınmış eseri olan Argonautika’nın yazarı Rodoslu Apollonios hakkında fazlabilgimiz yoktur. MÖ 295-290 yılları arasında İskenderiye’de doğduğuna inanılıyor. Argonautika’yı yazdıktan sonra Rodos’a yerleşti,eserini burada gözden geçirerek yeniden yazdı ve halkın takdirini kazandı. Hayatının büyük kısmını Rodosta geçirdiği için Rodoslu lakabını aldı. Günümüze kadar gelen iki biyografisinden birine göre İskenderiye’ye geri döndü ve kentin kütüphanesinin yöneticisi oldu.MÖ 190-215 arasında da burada öldü.
Hayatındaki temel olay öğretmeni Kallimakhos ile yaşadığı büyük tartışmadır. Dönemin tanınmış ozanı Kallimakhos(MÖ 300-240) İskenderiye kütüphanesinin yöneticisiydi,büyük saygınlığa sahipti ve yenilikçi bir şiir anlayışının temsilcisiydi. İki ozanın edebi tarz tercihlerinin farklılığından kaynaklanan anlaşmazlık zamanla kişisel bir meseleye dönüştü. Apollonios’un İskenderiye’den ayrılmasının nedeni büyük olasılıkla bu anlaşmazlık olmalı.Kente geri döndüğü iddiaları doğruysa,bunu da ancak Kallimakhos’un ölümünden sonra yapabildi.
ALTIN POST ve ARGONAUTLAR EFSANESİ
Boiotia’daki Orkhomenos kentinin kralı Athamas’ın ilk eşi bulutlar tanrıçası Nephele’den Phroiksos adlı bir oğluyla Helle adlı bir kızı oldu.İkinci eşi İno, üvey çocuklarından kurtulmak için bir plan yaptı.Kentin kadınlarını kandırarak mahsülü arttırmak için saklanan tohumları kocalarından habersiz pişirmeye ikna etti.Ekin biçme zamanı hiç mahsul alınamayınca kentte çok büyük bir kıtlık oldu.Athamas halkını açlıktan kurtarmak için ne yapması gerktiğini öğrenmek için,Delphoi Tapınağı’na bir heyet gönderdi.Ancak İno heyettekilere rüşvet vererek kehaneti değiştirtti.Onlara felaketten kurtulmak üzere Phroiksos ve Helle’nin kurban edilmeleri gerektiğini söyletti.Kral da bunu kabul etmek zorunda kaldı.İki kardeş kurban edilmeye götürülürken gökten anneleri Nephele’nin gönderdiği kanatlı ve altın postlu bir koç indi.İki kardeş koçun sırtına binerek kaçtılar.Ama Çanakkale Boğazı’ndan geçerlerken Helle kaydı ve denize düşüp boğuldu.Çanakkale Boğazı bu olaydan sonra Hellespontos adını aldı. Phroiksos tek başına yolculuğa devam etti.Karadeniz’in doğu sahillerindeki Kolkhis’e ulaştı ve minnetini belirtmek için koçu Zeus’a kurban etti.Bölgenin kralı Aietes onu dostça karşıladı ve koruması altına aldı.Kralın Khalkiope ile Medea adlı iki kızı,Apsyrtos adlı bir oğlu vardı.Phroiksos altın postu krala armağan etti ve büyük kızı Khalkiope ile evlenerek Kolkhis’e yerleşti.Aietes altın postu Ares’in kutsal korusundaki bir meşenin dallarına astı ve koruması için başına bir ejderha dikti. Bu arada Teselya’daki i olkos kentinin kralı Kretheus ölünce tahta yasal varisi Aison yerine küçük kardeşi Pelias geçmişti.Aison,oğlu İason’u kardeşinden korumak için Pelion dağında yaşayan Kheiron’un yanına gönderdi.Akhilleus ve Asklepios’un da öğretmeni olan bilge Kentauros’un yanında yetişen genç burada geleneksel eğitimin yanı sıra tıp eğitimi de aldı.Adı da bu yüzden’’tedavi eden,sağaltıcı’’ anlamına gelir. İason büyüdüğünde babasına yapılan haksızlığı öğrendi ve hakkı olan tahtı amcasından almak için İolkos’a gitti.Yolculuğu esnasında Anauros Çayı’nı geçmek isteyen yaşlı bir kadınla karşılaştı.Bu kadın,insanların adil olup olmadığını sınamak için kılık değiştirerek yeryüzüne inen tanrıça Hera’ydı.Yaşlı kadına acıyan İason onu sırtına alarak çaydan geçirdi,ama bu sırada sandaletlerinden birini akıntıya kaptırıp yitirdi. Karşılaştıklarında Pelias tek sandaletli bir gencin tahtını elinden alacağını söyleyen bir efsaneyi hatırladı ve telaşa kapıldı.Yeğenini başaramayacağı zor bir işe koşarak uzaklara göndermeye karar verdi.Ataları Athamas,oğlu Phroiksos’u öldürmeye yeltendiği için Zeus’un Aiolos soyunu lanetlediğini söyledi.Bu laneti ortadan kaldırmak için altın post geri getirilmeliydi.Bunu başarabilirse tahtı İason’a devredeceğini söyledi.Delikanlı bu zor görevi yerine getirmek için çağının yetenekli ustası Argos’a bir gemi inşa ettirdi.Tanrıça Athena denetiminde inşa edilen gemiye’’hızlı,parlak’’anlamlarına gelen Argo adı verildi.Tayfa olarak da başta Orpheus ve Herakles olmak üzere dönemin en ünlü yiğitleri toplandı (Argo seferine katılanların günümüze kadar gelen farklı listelerindetoplam 64 kişinin adı yer alır.Apollonius burada bunlardan 55’ine yer verir.Bütün listelerde yer alan adların sayısı 28’dir.)İolkos kentinden denize açılarak çıktıkları bu yolculukta Hera ve Athena Argonotları koruyup kolladı.
JASON ve ARGONAUTLAR’IN ROTASI
1-Teselya-Pagasai : Yunanistan’ın Teselya bölgesinde bulunan Pagasai limanı,Argo isimli geminin inşa edildiği yerdir.Gemi,tanrıça Athena’nın denetimi ile Argos tarafından yapılmıştır.
2-İolkos : Tamamlanan gemi yola çıkarılmak üzere İolkos’a getirilir.İolkos ile Pagasai arası çok kısa bir mesafedir.
3-Lemnos,Limni adası : Jason’ın yola çıktıktan sonraki ilk durağı Lemnos(Limni)adasıdır.Efsaneye göre,Jason adaya gelmeden önce buradaki kadınlar adadaki tüm erkekleri öldürmüştü,çünkü erkekler eşlerini terk etmiş onlardan nefret eder olmuş ve karşı Thrake kıyılarını yağmalayıp getirdikleri köle kadınlarla tutkulu aşklar yaşıyorlardı.Kara bahtlı kadınları kıskançlıkları mahvetti ve daha sonra yaptıklarının bedelini ödememek için sadeceyatak odalarındaki eşlerini değil,adanın tüm
erkeklerini öldürdüler.Jason ve Argonautlar adaya gelince,onları kendilerini cezalandırmaya gelenler olduklarını düşündükleri için önce çekinceyle,sonrasında da geleceklerini devam ettirebilmek adına yakınlıkla karşılamışlardı.Jason ve Argonautlar adadaki kadınların ilgisine karşılık vermişler ancak daha fazla adada kalamayacaklarını söyleyip Altın Post’u bulmak için yollarına devam etmişlerdir.
4-Samothrake,Semadirek adası :Jason ve arkadaşları Lemnos adasından ayrıldıktan sonra Samothrake adasına uğrayıp burada,gizemli dini törenlere katılarak tanrıların soğuk denizlerde daha güvenli yol almalarını sağlayacak gizli kararlarını öğrendiler. Samothrake adasından ayrıldıktan sonra gerek kürek çekerek gerekse de kuvvetli lodos altında yelken açarak Çanakkale boğazı güneyine ulaştılar önce Rhoiteion(İntepe,Erenköy) sahiline vardılar.Daha sonra Abydos’a(Şimdiki Çanakkale) önlerine doğru rota değişitirip yollarına devam ederek kumlu Abarnis sahillerine(Bugünkü Çardak) yakın olacak şekilde Hellespontos’u (Çanakkale Boğazı)geçip, Propontis(Marmara Denizi)’e giriş yaptılar.
5-Dolionların Ülkesi Kyzikos,Erdek : Semadirek Adası’ndan sonra Marmara Denizi’ne giren Jason,Dolionlar’ın ülkesi’ne gelmiş ve Kral Kyzikos tarafından karşılanmıştır.Dolionlar bugünkü Kapıdağ Yarımadası’nda yaşamışlardır.Mitolojiye göre Kral Kyzikos tarafından kurulduğu düşünülen Kyzikos kenti bugün Erdek sınırları içersinde yer almıştır. Jason ve Argonautlar,Dolionlar Ülkesi’nde çok hoş karşılanmış,üstelik adlarına şölen bile düzenlenmiştir.Bu bölgeden ayrılmak üzere hareke eden gemi,gece fırtınaya yakalanmış ve tekrar Dolionların Ülkesi’negelmiştir.Ne Argonautlar aynı bölgeye geldiklerini düşünmüş,ne de Dolionlar onları tanımıştır bu sefer.Üstelik Argonautlar’ı korsan zannederek üzerlerine saldırmışlar ve büyük kayıplar vermişlerdir.Kral Kyzikos,Jason tarafından yanlışlıkla öldürülmüştür.Durum fark edilince 3 gün yas tutulmuştur.Kyzikos’un karısı da intihar etmiştir.Bu üzücü olaylar sonunda Jason ve Argonautlar yola çıkmak için günlerce devam eden şiddetli fırtınanın dinmesini beklerler ve fırtınanın dinmesiyle tekrar yola çıkarlar.
6-Mysia Kıyıları-Cius,Mudanya Limanı-Gemlik : Dolionların Ülkesi’nden ayrıldıktan sonra yolalırken Argonautlar’dan Herakles’in çektiği küreğin kırılması nedeniyle bu limanda durulmuştur.Yeni bir kürek yapmak üzere ormana giren Herakles,arkadaşı Hylas’ı tatlı su bulmaya göndermiştir.Efsaneye göre Hylas,bir peri tarafından çok beğenilip kaçırılmıştır.Herakles ve Polyphemos,Hylas’ı kurtarmak için harekete geçmiştir fakat onlar da hareket eden gemi tarafından burada unutulmuştur.Argonautlar gemide geri dönüp dönmemeyi tartışırlarken bir deniz habercisi bu insanlarla zaten yollarını ayırmaları gerektiğini,Herakles’in görevlerinin başlayacağını ve Polyphemos’un da burada bir şehir kuracağını bildirimiştir.Bu haber üzerine Jason ve Argonautlar,Bosporos’a doğru yollarına devam ettiler.
7-Chalcedon,Kadıköy : Jason ve Argonautlar Gemlik’te(Mysia Kıyıları) üç arkadaşlarını bıraktıktan sonra Chalcedon’da karaya çıktılar.Berbykler’in ülkesi olan Chalcedon’da Kral Amykos ile karşılaştılar.Amykos’un bir özelliği,ülkesine her gelenle dövüşmek istemesidir.Yumruk gücüyle ön plana çıkan Amykos Argonautlar’a karşı da aynı tutumu sergilemiştir.Argonautlar,Amykos engelini de Zeus’un oğlu Polydeuces ile geçmişlerdir.Polydeuces Amykos’un karşısına çıkıp onu yenmiştir. Daha sonrasında teknelerine çok miktarda erzak yükleyip Bosporos’a doğru yol aldılar.’’Orada teknelerin önünde sarp dağlara benzer,bulutlardan yüksek dev bir dalga yükselir ve bir bulut gibi teknenin tepesinde asılı durur.Teknedeki yolcuların kötü kaderlerini yenip hayatta kalacaklarına inancı kalmaz,ama iyi kaptanlar bu dalgayla baş etmesini bilir.Onlar da Tiphys’in ustalığı sayesinde korku içinde de olsa sağ salim geçebildiler.’’Bu seyahat ile ilgili denizcilik ve kılavuzlukla alakalı dikkat edilmesi gereken bölümlerden birisi olan Bosporos’u geçişlerinde, Argo’nun seyir idaresinin seyahatin başından beri teslim edildiği kişi,Thespia bölgesinin kenti Siphaia’dan Hagnias’ın oğlu Tiphys’dir.’’Engin denizin dalgalarıyla fırtınalarını önceden tahmin etmede ustaydı.Güneşe ve yıldıza bakarak teknenin rotasını çizerdi.Diğer yiğitlerin yanına Tritonialı Athena göndermişti onu ve memnuniyetle kabul edilmişti aralarına.’’Eserde geçen açıklamada anlatıldığı gibi Tiphys, yolculuğun başından beri Argo’daydı ve teknenin seyrüseferinden sorumluydu.Hem İstanbul Boğazın’ı geçişlerinde hem de Symplegades(Rumeli Feneri açıklarındaki Öreke Kayalıkları,Hareket eden kayalar) geçişinde ustalığını göstermiş, yolculuğun ilk başlarında olduğu gibi bu iki önemli seyir olayında da Argo’yu başarı ile idare etmiştir.Efsaneye göre Tiphys,Mariandyler’in Ülkesi(Karadeniz Ereğli-Zonguldak)’ne uğradıklarında bir hastalığa yakalanıp ölüyor.Burada ölen diğer bir arkadaşı ile Mariandylerin Ülkesin’e gömülür.Yolculuğun daha sonrasında Tiphys’in yerine Angaios isimli denizcilikten anlayan Argonaut geçer ve Argo’nun seyir idaresini ele alır.
8-Salmydessos,Kıyıköy : İstanbul Boğazı’nı geçen Argo Colchis’e doğru seyir ederken aniden çıkan bir fırtına kendilerini Trakya kıyılarındaki Salmydessos’a yani Kıyıköy’e atar.Burada Poseidon’un oğlu,kehanet yeteneğine sahip ancakTanrıların bir çok planını açıkladığı için kör edilerek cezalandırılan Phineus yaşamaktadır.Phineus sadece kör bırakılmakla kalmamış,her yemek yiyeceği sırada Harpy denilen yaratıkların başına salınmasıyla devamlı aç bırakılmıştır.Argonautlar Phineus’a yardım etmiş ve Karadeniz’e nasıl açılacakları konusunda yardım istemişlerdir.
9-Symplegades,Kavaklar-RumeliFeneri:Kıyıköy’de Phineus,Karadeniz’e açılmaları için geçmeleri gereken önemli bir engelden bahsetmişti Çarpışan kayalar…Efsaneye göre bu iki kaya,arasından geçmeye çalışıldığı taktirde aniden kapanıyor ve sonra yavaş yavaş tekrar açılıyordu,Fakat bu kayalar arasından bir kişi geçmeyi başardığı taktirde,büyü bozulacak ve kayalar bir daha asla kapanmayacaktı.Çarpışan kayaların İstanbul boğazının neresinde olduğu ile ilgili bir çok varsayım olmasına rağmen bunların içerisinde en mantıklı olanın Rumeli Feneri açıklarındaki Öreke Kayalıklarının olduğu düşünülür. Jason ve Argonautlar bu kayalardan geçerken Phineus’un öğüdünü dikkate almışlardır.Çarpışan Kayalar kapanırken hızlı,açılırken yavaş hareket ediyorlardı.Tamamen açıldıktan sonra ise tekrar bir varlık geçmesi sonucu hızla kapanıyorlardı.Phineus’un gemicilere öğüdü,bu kayaların arasındanbir güvercin uçurmalarıydı.Gğvercin bir kere geçtikten sonra kayaların açılması esnasında Argonautlar aradan geçmişlerdir.Bu geçiş sırasında Tiphys,tüm denizcilik yeteneklerini ustalıkla kullanmış ve Tanrıça Athena da Argonautlar’a özellikle yardımcı olmuştur.Aralarından bu kahramanların geçmesiyle Symplegadlar bir daha kapanmamak üzere eski konumlarına dönmüşlerdir.
10-Thynias-İğneada : Argonautlar,Symplegadlardan geçtikten sonra Thynias’a yani İğneada’ya geldiler.Burada Apollon göründü ve kahramanlar O’na şükranlarını sundular.Burada Tanrı Apollon adına bir sunak yaptılar ve yolculuklarında yardım etmesi için kurbanlar adadılar.
11-Mariandynler’in Ülkesi,Karadeniz Ereğlisi-Zonguldak : Argonautlar’ın İğneada’dan sonraki durağı Zonguldak olmuştur.O dönem Mariandynler’in Ülkesi olarak bilinmekteydi ve Kral Lykos tarafından yönetilmekteydi.Argonautlar burada kaldıkları sırada İdmon ve Argo’yu idare eden Tiphys’i kaybettiler,her ikisini de buraya gömdüler.
12-Sinope-Amazon Burnu-Chalybes,Sinop ve Amazonların Bölgesi : Zonguldak’tan sonra Sinop’a gelen kahramanlarımız Amazon Burnu’nu geçerek,Chalybes’e yani Kızılırmak ve Trabzon arasındaki bölgeye doğru hareket ettiler.
13-Aretias,Ares’in Adası(Giresun Adası) : Colchis’e varmadan önce hemen karşılaştıkları son engel Aretias’ın kuşları oldu.Aretias,Ares’in adasıdır ve günümüzde Giresun adası olarak geçer.Bu ada da,Phroikos’un oğulları ile karşılaşırlar.Babalarının vasiyeti olan Helen’deki topraklarındaki haklarını aramak için Colchis’den yola çıkmışlar ancak yolda fırtınada gemileri batmış ve onları Jason ve Argonautlar kurtarmıştır.Başta Argos olmak üzere tüm oğulları,Altın Postu bulmak için yardım etmeleri adına beraber Colchis’e dönmeye ikna ederler.Argos ve kardeşleri,Jason’a kutsal görevlerini yerine getirmede yardımcı olacaktır.
14-Colchis,Gürcistan : Jason ve Argonautlar,Colchis’e varınca Kral Aietes onların Altın Postu almak istemelerine karşı çıkar ve Jason’ı çok zor bir sınava tabii tutar ancak bu sınav ile Jason’ı öldürüp Altın Postu vermemeyi planlar.Tüm bu olan biteni takip eden Tanrıça Hera,Kral Aietes’in kızı Medea’nın Jason’a aşık olmasını sağlar.Medea, doğa üstü yeteneklere sahiptir.Bu yetenekleri sayesinde Jason’ın bu sınavı başarmasına yardımcı olur.Fakat Kral Aietes bu durumu kabullenmez.Bu
durum üzerine,Jason ve Argonautlar,yine Medea’nın yardımı ile Altın Postu alıp Medea’yı da yanlarına alarak Colchis’ten geri dönüş yolculuğuna başlarlar,Kral Aietes peşlerine ordusunu ve oğlu Apsyrtos’u gönderir.Böylece dönüş yolunda amansız bir takip başlar.
15-Paphylagonia-Kızılırmak Sakarya arası Kuzey Anadolu : Colchis’ten kaçarak geri dönüş youna çıkan Argonautlar bu bölgede bir süre beklemişlerdir.Argos’un gösterdiği üzere dönüş farklı bir rota üzerinden olacak ve buradan başlayacaktır.
16-Ister,Tuna Nehri : Ister bugünkü Tuna Nehri’dir,Argonautlar dönüş yolunda Tuna nehri üzerinden Adriyatik Denizi’ne varmayı düşünmüşlerdir.Adriyatik denizine vardıkları sırada onları takip eden başlarında Medea’nın ağabeyi Apsytros olan Colkhisli’ler ile karşılaşırlar. Sayıca fazla olan Colchisliler ile savaşamayacaklarını düşünüp hile ile Apsytros’u öldürüp,adamlarına da pusu kurup çok büyük bir kayıba uğratırlar.Apsytros,kız kardeşi Medea’nın yaptığı bir kandırmaca ile Jason tarafından öldürülmüştür.Daha sonrasında Eridanos Nehrine doğru kaçarlar.
17-Eridanos,Po Nehri (?) : Ister’den sonra Argonautlar’ın yolculuğu içinden çıkılamaz bir hal almaktadır.Uğradıkları birçok yerin neresi olduğu hala bir netlik kazanmamıştır.Argonautika’da bahsi geçen Eridanos’un Po Nehri olduğu söylenmektedir ve bu nehir vasıtasıyla Rhone Nehrine vardıkları düşünülmektedir.
18-Circe’nin Adası,Aeaea (?) : Büyücü Circe’nin Adası,bu adanın Roma’ya tahminen 100 km uzaklıktaki Mount Circeo olduğu veya Ponza adası olabileceği hakkında görüşler vardır.Argonautlar Colchis’ten kaçarken,Medea’nın kardeşi Absyrtos’un tarafından öldürülmesi Zeus’u kızdırmıştı.Üstelik bu cinayete Medea da ortaklık etmiş sayılırdı.Eridanos üzerinde ilerleyen Argonautlar’ı,Zeus’un kızgınlığı üzerine yolladığı bir fırtına rotadan saptırmıştır.Medea kardeş kanından arınmak ve belalardan korunmak amacıyla teyzesi olan Circe’ye uğramayı düşünmüştür.
19-Sirenler,Scylla,Charybdis,Planctae-Messina Boğazı : Messina Boğazı,Sicilya ile İtalya arasındaki dar boğazdır.Mitolojiye göre bu boğazın bir yakasında Scylla bir diğer yakasında Charybdis yaşamaktadır.Bu boğaz haricinde Planctae isimli,Symplegades benzeri kayalıklar vardır ve Sicilya yakınlarındadır.Argo bu kayalıklar arasından yine Tanrıların yardımı ve Argonautlar’ın ustalıkları ile geçebilmiştir.
20-Phaeacians,Scheria-Korfu Adası : Jason ve Argonautlar bu adaya gelirler,burada tekrar Colchisler ile karşılaşırlar.Cochisler’e Altın Postu ve Medea’yı vermemek için Phaeacians Kralı Alkinoos’un eşi Arete’den yardım isterler.Kralın bunu yapabilmesi için Jason ve Medea’nın bir an önce evlenmesi lazımdır.Burada,Korfu Adası’nda evlenirler ve Kral Alkinoos onları Colchislilere teslim etmez,Cochisliler de onları takip etmeye son verirler.
21-Syrtes,Sirte-Libya : Korfu Adası’ndan ülkelerine dönmek üzere yola çıkan Argonautlar’ı bir başka fırtına beklemektedir.Bu fırtına onları Libya’da Sirte Körfezine hatta körfezin uzağındaki kumlara kadar sürüklemiştir.
22-Tritonian Gölü,Chott El Djerid-Tunus : Syrtes Körfezi’nde kumlara gelen Argonautlar,Argo’yu omuzlarına alarak bu göle kadar taşımışlardır.Vardıklarında karşılarına Triton çıkmıştır ve onları denize kadar götürmüştür.
23-Girit : En sonunda Argonautlar ülkelerine yaklaşırlar.Triton’un yol göstermesiyledenize çıkan Jason ve arkadaşlarının bir sonraki durağı Girit’tir.Argonautlar Girit’e geldiğinde adaya bekçilik yapan dev robot Talos ile karşılaşırlar.Talos,Hephaistos tarafından yapılmıştır ve içerisine özel bir yaşam sıvısı konmuştur.Talos,denize fırlattığı kayalar ile Argo’nun kıyıya çıkmasını engeller en sonunda Argonautlar bu sıvıyı fark eden Medea’nın doğaüstü güçlerinden de faydalanarak Talos’u alt ederler.
24-Anaphe,Anafi Adası : Argonautlar’ın ülkelerine gelmeden önceki son durakları Anaphe’dir.Burası Kikladlar içerisinde yer alan küçük bir adadır. Anafi’den sonra Jason ve Argonautlar,Altın Post ile birlikte yola çıktıkları nokta olan Pagasai’ye geri dönmüşlerdir.Apollonius’un hikayesi burada bitmektedir.
NOT : Kitap özeti çıkarılırken 2mi3.com arkeoloji ve mitoloji sitesinden de faydalanılmıştır.
